Rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

„Wiwat maj, trzeci maj, dla Polaków błogi raj!”

230 lat temu w Zamku Królewskim w Warszawie Sejm Czteroletni (Wielki) przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 Maja. Była to druga na świecie – po Konstytucji Stanów Zjednoczonych i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, prawa i obowiązki obywateli.

https://www.youtube.com/watch?v=QkopQp9Z5Ic

Jan Matejko, „Konstytucja 3 Maja 1791 roku”, 1891, 247 × 446 cm, olej na płótnie, Zamek Królewski w Warszawie

Monumentalny obraz Jana Matejki ukazuje przejście twórców Konstytucji 3 maja z gmachu Zamku Królewskiego w Warszawie do Kolegiaty św. Jana , gdzie dokonano aktu zaprzysiężenia ustawy rządowej.

Autorami Konstytucji 3 maja byli król Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski i Hugo Kołłątaj. Celem ustawy rządowej miało być ratowanie Rzeczypospolitej, której terytorium zostało uszczuplone w wyniku I rozbioru przeprowadzonego w 1772 roku przez Prusy, Austrię i Rosję.

Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię konstytucyjną, wprowadziła trójpodział władzy na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą oraz ograniczyła demokrację szlachecką, znosząc formalnie liberum veto i wolną elekcję. Ustawa rządowa wprowadziła również stałą armię, której liczebność miała sięgać 100 tysięcy żołnierzy. Konstytucja miała zapoczątkować wprowadzenie kolejnych reform zmierzających do wzmocnienia państwa.

Michał Aret
Trzeci Maj

Maj – rocznica pięknych serc!
Maj – rocznica wielkich myśli,
Tym, co dawno przeminęli,
Hołd składają, ci co przeszli.
Choć przeminął dawno wiek,
Dawne hasła się zmieniły,
Orzeł począł nowy bieg.
Lecz z przeszłości czerpał siły.

Z tych w ciemnościach jasnych chwil,
Kiedy miłość pobratała
W jedną całość Polski stany,
Miłość ponad wszystko trwała.

Tym, co w Polsce dali myśl,
Aby stworzyć cud majowy,
Cześć z oddaniem złóżmy dziś,
przed pamiątką chyląc głowy.

Archiwa Państwowe – Prezentacja oryginału Konstytucji 3 Maja

https://www.youtube.com/watch?v=li0PaIw-IHg

Przeciwnicy Konstytucji z inspiracji Rosji zawiązali konfederację targowicką, a wojska rosyjskie w 1792 r. wkroczyły na ziemie Rzeczypospolitej. Kilkumiesięczne walki w obronie Konstytucji załamały się po przystąpieniu króla do Targowicy i doprowadziły ostatecznie do drugiego rozbioru.

Świętowanie 3 maja było zakazane podczas rozbiorów. Po odzyskaniu niepodległości, rocznica Konstytucji 3 maja została uznana za święto narodowe w 1919 r. Podczas okupacji niemieckiej i sowieckiej święto Konstytucji 3 Maja było zakazane. Władze komunistycznej Polski również nie pozwalały na organizowanie trzeciomajowych obchodów. W 1990 roku, po upadku komunizmu i odzyskaniu suwerenności przez Polskę, powrócono do przedwojennej tradycji i ponownie proklamowano dzień 3 maja świętem narodowym.